"Hạt gạo xôi mới" là một truyện ngắn trào phúng đặc sắc của Ngô Tất Tố, phản ánh sinh động những mâu thuẫn xã hội và thói háo danh, hình thức rỗng tuếch trong làng quê phong kiến.

Truyện xoay quanh một bữa cỗ có món xôi mới, nơi từng hạt gạo xôi – tưởng như vô tri – lại trở thành cái cớ để các vị chức sắc làng xã thể hiện địa vị, ganh đua và tranh giành thể diện. Qua việc miêu tả chi tiết cảnh ăn uống, tranh cãi, khoe mẽ quanh nồi xôi, Ngô Tất Tố đã phơi bày sự lố bịch, giả dối và suy đồi của những người đại diện cho "uy tín" và "phẩm hạnh" trong làng.

Với giọng văn hài hước, sắc sảo, truyện không chỉ đem lại tiếng cười chua chát mà còn là một lời phê phán mạnh mẽ những thói tật ăn sâu trong xã hội phong kiến nông thôn xưa.